Thời tiết diễn biến thất thường khi các đợt mưa và lượng mưa nhiều hơn các năm trước, đã diễn ra trên toàn tỉnh Sơn La cũng như huyện Thuận Châu và 4 xã dự án trong 6 tháng đầu năm 2022. Việc mưa quá nhiều đã dẫn đến một số tác hại ngoài dự kiến của người dân trong quá trình trồng trọt và chăn nuôi. Việc ra hoa, đậu quả/đậu trái của cây trồng đã bị ảnh hưởng, khiến năng suất, chất lượng bị sụt giảm. Mưa nhiều cũng đã làm tình hình sâu bệnh hại xuất hiện nhiều hơn, làm cho người dân khó khăn hơn trong công tác phòng chống.
Nhằm tăng cường khả năng chống chịu và giảm nhẹ những tác động tiêu cực bởi BĐKH gây ra đối với việc canh tác lúa, trong 6 tháng đầu năm 2022, Trung tâm SRD đã phối hợp với Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Sơn La, UBND huyện Thuận Châu và UBND 4 xã Muổi Nọi, Bon Phặng, Chiềng Pha và Nậm Lầu tiếp tục tổ chức 05 lớp tập huấn về Canh tác lúa thích ứng với biến đổi khí hậu (Climate Adaptive Rice - CAR) cho người dân. Hoạt động này nằm trong khuôn khổ của dự án “Giảm nhẹ và thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực nông – lâm nghiệp tại vùng núi Tây Bắc”, do tổ chức Bánh mỳ cho Thế giới tài trợ.
Mỗi lớp tập huấn đã thu hút 30 học viên (đại diện cho 30 hộ gia đình) là nông dân tham gia. Mỗi lớp tập huấn đã trải qua 8 đợt học/tập huấn bằng phương pháp vừa học trên lớp, vừa thực hành tại ruộng mô hình và vừa áp dụng trực tiếp tại các ruộng lúa của mỗi học viên.
Tham gia các lớp tập huấn, 150 học viên đã được trải nghiệm và áp dụng những kiến thức, kỹ thuật sau: Được thí nghiệm canh tác lúa CAR bằng việc sử dụng giống lúa thuần để tăng khả năng thích ứng với điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng của địa phương và tăng khả năng chống chịu với các điều kiện thời tiết thay đổi bất thường và sâu bệnh hại. Học viên cũng đã được trao đổi và áp dụng cách cấy 1 – 2 cây mạ/khóm và cấy thưa từ 15 đến 17 cm giữa các khóm lúa, thay vì cách cấy truyền thống là cấy 3 – 5 cây mạ/khóm và khoảng cách dưới 10cm. Tiếp đến, học viên còn được hướng dẫn cách sử dụng phân bón thông qua 2 ô ruộng thí nghiệm so sánh giữa bón phân hữu cơ và bón phân vô cơ, trong đó một ô thí nghiệm được bón hoàn toàn bằng phân chuồng ủ hoai mục và phân bón hữu cơ vi sinh, ô thí nghiệm còn lại được bón 100% phân hóa học. Trong các buổi tập huấn, học viên luôn được hướng dẫn cách đi thăm ruộng, điều tra tình trạng sinh trưởng của cây lúa và tình hình sâu bệnh hại để quyết định đến việc có phun thuốc BVTV hay không.
Trải qua hơn 3 tháng học tập, thảo luận và trải nghiệm thực tế, các lớp tập huấn đã tổ chức những hội thảo đầu bờ trong các ngày từ 5/7 đến 8/7/2022 để cùng nhìn lại những kết quả đã thu được cũng như lập kế hoạch cho vụ Mùa (vụ Hè Thu). Mỗi hội thảo đầu bờ đã thu hút từ 45 đến 50 người tham dự, gồm các đại biểu từ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Sơn La, Chi cục TT&BVTV tỉnh, Phòng Nông nghiệp huyện Thuận Châu, Trung tâm dịch vụ nông nghiệp huyện Thuận Châu và lãnh đạo 4 xã dự án, học viên cùng người dân. Các đại biểu đã đi thăm các ruộng mô hình, quan sát, lắng nghe chia sẻ về phương pháp, quy trình thực hiện và kết quả của quá trình canh tác lúa CAR tại các ruộng mô hình trình diễn. Sau đó, tại hội trường, các đại biểu, người dân và học viên tại các bản tiếp tục cùng trao đổi, chia sẻ nhiều hơn những kinh nghiệm và kết quả của hoạt động nói trên.
Tại phòng hội thảo, tất cả các đại biểu đã nghe những chia sẻ của các học viên cũng như được phát các báo cáo kết quả của việc thực hiện mô hình, trong đó nổi bật là những bảng hạch toán chi phí kinh tế và các chỉ tiêu đo đếm tại các ruộng mô hình. Kết quả đo đếm được đã khẳng định điểm đầu tiên và quan trọng nhất đó là khả năng giảm nhẹ được tỉ lệ đen lép hạt và sự gẫy đổ của cây lúa trong điều kiện thời tiết mưa nhiều như năm nay, khi so sánh với nhiều ruộng của người dân chưa làm theo phương pháp của dự án. Thứ hai, việc cấy 1 – 2 cây mạ/ khóm lúa và cấy thưa ngoài việc đã giúp người dân tiết kiệm được 50 – 60% lượng thóc giống thì còn giúp cho cây lúa phát triển, đẻ nhánh và ra bông dài hơn, số lượng hạt chắc nhiều hơn so với các ruộng đối chứng của người dân. Thứ 3, thí nghiệm về việc sử dụng phân chuồng hoai mục, phân hữu cơ vi sinh và phân bón hóa học đã cho người dân thấy được, với phân hữu cơ cây lúa phát triển chậm hơn nhưng cây rất khỏe, thân cây đanh cứng, ít sâu bệnh, trong khi đó, với ô thí nghiệm bón phân hóa học, lúa tăng trưởng nhanh hơn nhưng không đồng đều, thân lúa cao, mềm, sâu bệnh hại xuất hiện nhiều hơn. Thứ tư, học viên và người dân đã nhận thấy rằng, canh tác lúa CAR đã giúp họ giảm được từ 1-2 lần phun thuốc BVTV, thậm chí có một số hộ chỉ phun duy nhất 1 lần cho vụ Xuân vừa qua (trước khi tham gia tập huấn thì thói quen của người dân thường phun từ 3-4 lần). Việc giảm số lần phun thuốc BVTV cộng với việc sử dụng phân hữu cơ đã góp phần làm cho tỉ lệ các loài thiên địch tăng lên để cân bằng với các loại sâu bệnh hại. Thứ năm, toàn bộ đại biểu và học viên đều đánh giá rằng khi quan sát ruộng lúa mô hình với các ruộng đối chứng của người dân xung quanh thì năng suất tốt hơn khá nhiều. Theo đo đếm và tính toán bởi nhóm giảng viên và các học viên tại các lớp, lúa cấy theo phương pháp CAR cho năng suất tăng từ 10 đến 15% so với phương pháp cấy thông thường của bà con trong điều kiện thời tiết bất lợi như năm nay và lợi nhuận thu được từ cả việc tiết kiệm thóc giống, công lao động, số lần phun thuốc BVTV… vào khoảng 1 triệu đến 1,5 triệu đồng cho 1,000m2 lúa.
Từ những kết quả tích cực nêu trên, các học viên của 5 lớp tập huấn đã cam kết sẽ tiếp tục áp dụng việc canh tác lúa theo dự án hướng dẫn từ vụ Mùa năm 2022. Trực tiếp nhất là họ sẽ cấy 1-2 dảnh, cấy thưa, sử dụng phân chuồng hoai mục và phân bón hữu cơ vi sinh, đi thăm ruộng thường xuyên và chỉ sử dụng thuốc BVTV khi thực sự cần thiết. Nhóm cán bộ SRD và Chi cục TT&BVTV sẽ tiếp tục đồng hành cùng UBND huyện Thuận Châu và UBND 4 xã dự án sẽ quảng bá và nhân rộng mô hình này sang các bản, các xã khác trong huyện.
Trung tâm Phát triển Nông thôn Bền vững (SRD)
Số 31, ngõ 19 Kim Đồng, quận Hoàng Mai, Hà Nội
Tel: +84 24 3943 6676/78 | Fax: +84 24 3943 6449
